بحران نا کارآمدی مدرسه های هوشمند

       عبدالقادر عثمانی رودی     دبیر تاریخ -جغرافیا                                                                                                                                                               
اگر گذرتان به یکی از مدارس  مجهز به تکنولوژی افتاده باشد و از کیفیت آموزش آنها پرسشی کرده باشید به احتمال بسیار زیاد یکی از مواردی که به آن اشاره خواهند کرد و به عنوان یک امتیاز از آن سخن خواهند گفت هوشمند بودن مدرسه و کلاس های آن است. مثلا این که در هر کلاس این مدرسه لپ تاپ،ویدئو پروژکتور و تخته های هوشمند وجود دارد و همچنین این که مدرسه ،دارای سایت مجهزی است که به شمار دانش آموزان هر کلاس،رایانه دارد و این که افزون بر برنامه درسی مصوب آموزش و پرورش،برنامه های اضافی آشنایی با زبان های متفاوت برنامه نویسی هم به دانش آموزان آموزش داده می شود. چه بسا برخی از مدرسه ها،از کلاس های هوشمندی هم سخن بگویند که هر دانش آموز،لپ تاپ ویژه خود را دارد. این لیست شاخص های سطح هوشمند بودن مدرسه ها البته می تواند بسی بیشتر از اینها باشد و شما ناگزیر شوید که برای شنیدن همه آنها زمان زیادی را صرف کنید- به ویژه اگر به عنوان پدر- مادر دانش آموز برای نام نویسی بچه تان به مدرسه رفته باشید. اما این تنها مدیر و معاون این مدرسه های هوشمند دولتی و پولی نیستند که بسیار به هوشمندی مدرسه هایشان می نازند، فرادستان اداری  و وزارتی آموزش و پرورش هم به عنوان دستآورد کاری شان،از آن سخن ها می گویند؛ البته برخی بیشتر و برخی کمتر. اما رکورد سخن گفتن از هوشمندسازی مدرسه ها،بی گمان به دست حمید رضا حاجی بابایی،وزیر آموزش و پرورش دولت دهم است.
 در دولت دهم،به راستی شاید نتوان هفته ای را پیدا کرد که حاجی بابایی چیزی درباره هوشمندسازی مدرسه ها نگفته باشد. ایشان مدعی بود در هر سال،هفت هزار مدرسه را هوشمند می کند؛ آن هم بدون هیچ بودجه دولتی و تنها با کمک کمک های مردمی. یکی از آن مدرسه های "هوشمند" مدرسه ای بود که این نگارنده در آن درس می داد. در آن مدرسه اتاقی را رنگ کردند و رایانه ای قدیمی در آن گذاشتند و به یک باره مدرسه تبدیل شد به مدرسه هوشمند! باور کنید هیچ کاری دیگری انجام ندادند و تا پایان سال هم حتی پای برخی از دبیران مدرسه به آن کلاس نخورد اما خب،مدرسه دیگر هوشمند شده بود!؟
 اما هوشمندسازی مدرسه ها،گذشته از تعریف و انجام کارهای صوری و ظاهری،مشکل بزرگ دیگری که دارد این است که آن چنان هم در کیفیت آموزش اثرگذار نیست. یعنی به هیچ رو اینگونه نیست که دانش آموزی که در کلاس درس از رایانه بهره می گیرد به ناگزیر درس را هم بهتر می آموزد.
 اما در این زمینه خوشبختانه برخی پژوهش ها در داخل کشور هم انجام گرفته است. گزارشی از یکی از این پژوهش را می توانید در فصل ششم کتاب "در تمنای یادگیری" بخواند. در آنجا علیرضا مقدم،استادیار دانشگاه خوارزمی از پژوهشی می گوید که چند سال پیش روی 12 تا از مدرسه های هوشمند انجام داده اند که به صورت تصادفی انتخاب شده اند. مقدم می گوید : "داستان فنآوری در کشور ما،داستان اشتیاق برای در آغوش کشیدن فنآوری است؛ بدون این که توجه داشته باشیم این فنآوری در چه موقعیت هایی و چگونه می تواند برای ما مفید و کارساز باشد...در چنین وضعیتی،مدارس همه ساله تلاش کرده اند منابع لازم را جذب و این تجهیزات را فراهم کنند و بعد از چند سال،آن ها را به روز کنند و مدعی باشند که رایانه های ما کهنه و از رده خارج شده اند؛ در حالی که این هزینه های گزاف در عمل کارآیی چندانی هم نداشته اند. " باری بحث بر سر این نیست که در مدرسه ها از رایانه بهره نگیریم مسآله این است که بسیاری از این فنآوری های نوین که پای شان به مدرسه ها کشیده می شود کاربردهای اثرگذار و چشمگیری در یادگیری ندارند و نباید فکر کنیم که هر مدرسه ای که دارای این ابزار است آموزشی کیفی تر ارائه خواهد داد.

با این همه در جهانی کنونی،شاید از ورود رایانه ها به همه جنبه های زندگی،گزیر و گریزی نیست. هم اکنون کارهای اداری درصد بسیاری بالایی از مدرسه های ما با رایانه ها انجام می گیرد. افزون بر این در کلاس درس بسیاری از مدرسه های کشورهای پیشرفته،هم تخته های معمولی وجود دارد و هم تخته های هوشمند. در یک کلاس هوشمند امکان جست و جو در اینترنت نقطه امتیاز و مثبتی است که می تواند بر وجه پژوهشگری مدرسه ودبیران و دانش آموز بیفزاید. در یک کلاس هوشمند،دبیر می تواند بسیار آسان و با طرح یک پرسش،امکان یافتن پاسخ های گوناگون را به دانش آموزان بدهد و در واقع فضایی برای گفت و گو و اندیشیدن گروهی پدید آورد. از این نظر هوشمندسازی می توان ابزار مهمی باشد برای رویارویی با یکی از بزرگ ترین کاستی های آموزش و پرورش ما یعنی همان آموزش و پرورش القایی. اما دست یابی به این فضا و به کارگیری هوشمندانه از مدرسه های هوشمند،نیاز به دبیران آموزش دیده و نظام آموزشی فراخوری دارد که رسیدن به آنها چنان هم آسان نیست و چیزی است فراسوی حضور صرف رایانه در کلاس درس.       

فرهنگی ،اجتماعی ،تاریخی ،جغرافیایی...