نقدی بر ارزشیابی توصیفی

عبدالقادر عثمانی رودی

در اینکه معلم اول و در کل معلم ابتدایی باید قوی باشد حرفی نیست اما شیوه ی ارزشیابی توصیفی و سنجش در پایگاه های سنجش ایراداتی دارند که باید رک و پوست کنده گفته شوند تا طراح و حامیان اجرای این روش، از شکست خفت بار این طرح سر در بیاورند. و متوجه بشوند که کار کارشناسی نشده چه ضربه ای به دانش آموزان می زند. بنده به عنوان یک معلم و کسی که فرزندم در مرحله ی آزمایشی ارزشیابی توصیفی تحصیل کرده باید نکاتی را بیان کنم.
۱) پایگاه های سنجش ؛عمل سنجش پیش از ورود به دبستان هیچ ارزشی ندارد. زیرا توسط عده ای که غالبا در رشته های غیر مرتبط تحصیل کرده اند، انجام می شود. و مضافا اینکه وقتی دانش آموزان با ضریب هوشی ۸۰ و ۱۸۰ هر دو مجاز به ثبت نام در مدرسه می شوند ،دیگر اینان چرا سنجش می شوند؟ یک بی سواد هم می تواند تشخیص دهد که کودکی ضریب هوشی متوسط به بالا دارد یا کودن و پایین تر است.
سؤال : کدام کودک را مجاز به ثبت نام نمی دانند؟و آیا هر کودکی که به نمرم دلخواه نرسد ، با او چه می کنند؟ آیا در همه جای ایران مدارس کودکان استثنایی وجود دارد؟
۲) هدف از ارزشیابی توصیفی این بود که نتیجه ی آموزش و پیشرفت را نمی توان در قالب عدد و رقم نوشت و باید با توضیح ،وضعیت و نتیجه ی ارزشیابی بیان شود، طرفداران این طرح برای توجیه این اقدام غیر کارشناسانه،
بهداشت روانی را نیز بهانه کردند و امروز آن را دلیل و هدف معرفی می کنند.
۳) استدلال : وقتی صفر تا بیست را( که هشتاد و یک نوع نمره و عدد را دربردارد) برای بیان نتیجه ی ارزشیابی ناکافی می دانید ،چگونه چهار ترکیب کلمه را کافی می دانید؟ در ارزشیابی سرمشق شده ی شما، چند جمله ی کلیشه ای نیز برای هر درس،دیکته می شود که ما اصطلاحا به آن جملات، مشق پایان ترم ،برای معلمان می شناسیم، مگر توصیف در فرم می گنجد؟ مگر توصیف با جملات کلیشه ای ممکن است؟ می دانید معلمان این فرم را چگونه پر می کنند؟ یا با جمله ای کوتاه مانند( دانش آموز تمام موضوعات مطروحه را می داند و به اهداف مذکور رسیده است) ویا تیک گزینه ی دلخواه را زده و به افرادی که در بازار با کامپیوتر و برای هر ۳۰ دانش آموز ده هزار تومان می گیرند، می سپارند تا از نوشتن این مشق بی سر وته و تکراری خلاص شوند. سؤال : کجای این نمره دهی ، توصیف است؟
در شیوه ی ارزشیابی توصیفی باید با مشاهده و توصیف پیشرفت و نیل به اهداف آموزشی و پرورشی، ارزشیابی صورت گیرد .کدام مدافع این شیوه می تواند پیشرفت و نیل به اهداف ۴۵ دانش آموز را انجام دهد؟
نتیجه ی ارزشیابی باید قابل بررسی ، تشریح و تحلیل باشد ، کدامیک از طرفداران این روش می تواند برای یک دانش آموز که نتیجه ی ترمش به یکی از روش های بالا نوشته شده، تحلیل بنویسد؟
۴) نتیجه : می دانید محصول کارتان در شهرهای کوچک و دور افتاده و مدیران ترسوی مدارس که در مقابل اخم رئیس اداراه سکته می کنند و به لبخندی از وی پرواز، و اصرار ایشان بر بهبود درصد قبولی و نیز فرمایشات جنابان عالی بر امتیاز درصد قبولی و نمودارهای ستونی و دایره ای و خطی و غیره و ذالک ، دانش آموزانی را در  پایه ششم  به ادعای خود همکاران  دارند  که فقط می توانند اسم خود را در ورقه بنویسند و جالب اینکه قبول هم می شوند.  وخودم در متوسطه اول ودوم دانش آموزانی را مشاهده کرده ام ومی کنم که حتی روخوانی هم بلد نیستند ویا در هنگام پاسخ به امتحانات غلط های متعدد املایی دارند ؟!
اکنون به لطف حامیان ارزشیابی توصیفی و مدیران مذکور، دانش آموزان مطمئن هستند که چه بخوانند و چه نخوانند ، قبولند ، نظر معلم مهم نبوده و معلم به عنوان ضعیف ترین و بی نقش ترین موجود روی زمین ،مجبور است نمره ی دانش آموز را در میزانی بالاتر از خوب بنویسد.
۵) استنتاج نهایی :طراحان و حامیان این شیوه به حتم در دوران تحصیل خودشان خیلی نمره ی کم گرفته و به سختی قبول می شدند.
بخاطر زیاده گویی پوزش می طلبم ولی حرف ناگفته زیاد است.معلمان